Recht op zelfstandig en inclusief leven is een mensenrecht
"Het is onaanvaardbaar dat mensen met een handicap in 2025 nog altijd moeten knokken voor een plekje in onze samenleving. Het recht om zelfstandig en inclusief te leven is een mensenrecht. Zowel de overheid als de samenleving moeten zich honderd percent inzetten om dit recht te garanderen. Mensen met een handicap kunnen hun handicap niet wegtoveren. De samenleving kan wel veranderen zodat mensen met een handicap kunnen meedoen, zegt Dave Ceule van Onafhankelijk Leven.
Hindernissen voor een zelfstandig en inclusief leven
In 2009 beloofde ons land om het VN-verdrag voor de rechten van mensen met een handicap uit te voeren. Meer dan 16 jaar na de belofte is er nog steeds weinig veranderd. Het recht op een zelfstandig en inclusief leven kreeg een belangrijke plek in het verdrag, maar talloze obstakels staan in de weg voor mensen met een handicap om gelijkwaardig deel te nemen aan de samenleving.
Een paar voorbeelden:
Mensen met een handicap hebben het recht om te kiezen waar en met wie ze wonen, maar er zijn veel te weinig aangepaste en inclusieve woonvormen beschikbaar. Ons land heeft ook geen plan om te de-institutionaliseren. Een collectieve woonvorm is voor veel mensen de enige optie. Echte keuzevrijheid is er dus niet. Ophélie kan er over meespreken, zij ligt wakker van haar recht op zelfstandig wonen.
Een zelfstandig en inclusief leven is alleen mogelijk als er voldoende en juiste ondersteuning is. Maar het recht op die ondersteuning wordt niet gegarandeerd. De wachtlijsten zijn lang en veel diensten zijn niet toegankelijk voor mensen met een handicap.
Persoonlijke assistenten helpen mensen met een handicap om hun leven zelf te regelen en zijn belangrijk voor een zelfstandig en inclusief leven. Maar er is een groot gebrek aan assistenten. Ook Frank ligt wakker van zijn keuzevrijheid. Zonder assistentie kan hij niet naar buiten.
Kinderen die samen opgroeien, vinden het later normaal dat iedereen erbij hoort. Maar in België worden kinderen met een handicap vaak apart gezet. Ons land is Europees koploper wat betreft buitengewoon onderwijs. Dat moet anders. Het VN-verdrag verplicht ons land te evolueren naar één inclusief onderwijssysteem. Dat kan alleen als scholen en leerkrachten voldoende middelen en ondersteuning krijgen. Neem nu Dieuwke: zij studeert aan de hogeschool en zit in een rolstoel. Ze ligt wakker van haar recht op inclusief onderwijs, ze vindt dat er nog veel werk aan de winkel is.
Veel mensen met een handicap kunnen en willen graag werken, maar worden vaak gediscrimineerd op de arbeidsmarkt. Er moet meer geïnvesteerd worden in een inclusieve arbeidsmarkt. Ook Fien ligt wakker van haar recht op werk: zelfs met haar indrukwekkend cv en motivatie om aan de slag te gaan, lijkt elke sollicitatie een afwijzing te zijn.
Zonder mobiliteit kom je letterlijk en figuurlijk niet ver. Je kan niet naar je werk, school, de dokter, op familiebezoek of naar de cinema. Het recht op mobiliteit is vandaag niet gegarandeerd in België. Zo is het openbaar vervoer voor veel mensen niet toegankelijk en aangepast vervoer is vaak duur en onvoldoende beschikbaar.
Toegankelijkheid gaat verder dan gebouwen. Ook vervoer, diensten, informatie en technologieën moeten voor mensen met een handicap bruikbaar zijn. Dat staat zo in het VN-verdrag. Er zijn stappen gezet, maar de drempels blijven hoog. Zonder echte toegankelijkheid is een zelfstandig en inclusief leven niet mogelijk.
Mensen met een handicap nemen minder deel aan het verenigingsleven, cultuur en sport. Er is meestal een mooi apart aanbod gericht op mensen met een handicap, maar in het reguliere aanbod moeten ze nog steeds knokken voor een plekje. Brent bijvoorbeeld ligt wakker van gelijkwaardige deelname aan vrije tijd. Hij woont alleen, maar echt vrij is hij niet. In het weekend moet hij naar huis, want de zorg valt weg.
- Houding van de samenleving
Mensen met een handicap kunnen pas echt meedoen als de samenleving hen ook écht ziet en positief waardeert. Maar er zijn nog veel vooroordelen. Mensen met een handicap voelen zich vaak onzichtbaar – en dat zijn ze ook, want ze komen nauwelijks aan bod in het publieke leven of op tv.
Mensen met een handicap zitten nog te vaak niet aan het stuur van hun eigen leven. Anderen beslissen voor hen. Met de juiste ondersteuning kunnen zij zélf kiezen, ook over de kleine dingen die voor anderen vanzelfsprekend zijn.
