Recht op zelfstandig wonen
Zelfstandig wonen is een mensenrecht en is heel duidelijk opgenomen in het VN-verdrag over de rechten van mensen met een handicap. Artikel 19 van dat verdrag zegt dat alle mensen met een handicap vrij hun verblijfplaats moeten kunnen kiezen. Mensen met een handicap mogen niet verplicht worden om in een bepaalde leefstructuur te leven.
Je bent dus vrij om je woonplek te kiezen en met wie je wel of niet wil samenwonen. Je mag ook bepalen hoe je wil leven, wanneer je wil slapen en opstaan, wat en wanneer je wil eten, of je een huisdier wil, hoe je je woonplek wil inrichten, enzovoort.
Zelfstandig wonen is niet altijd alleen wonen
Zelfstandig wonen betekent niet per definitie dat je alleen moet wonen of dat je alles alleen moet doen. Integendeel, het VN-verdrag verplicht de overheid om jou persoonlijk te helpen zodat jij zoals andere mensen ín de samenleving kan wonen.
Zelfstandig wonen wil zeggen dat jouw keuzevrijheid en autonomie gerespecteerd worden. Niemand mag in jouw plaats beslissen hoe je moet leven. Als het voor jou niet evident is om beslissingen te nemen, dan moet je ook daarbij geholpen worden. In ieder geval staan jouw noden, voorkeuren en wensen altijd centraal.
Recht om ín de samenleving te wonen
De overheid moet voldoende en gepaste maatregelen nemen zodat een leven midden in de samenleving mogelijk is. Uitsluiting en isolatie moeten voorkomen worden. De samenleving moet zich aanpassen aan jou en niet andersom. Informatie, diensten en faciliteiten zoals openbaar vervoer, scholen, ziekenhuizen, woningen en vrijetijdsbesteding moeten toegankelijk gemaakt worden voor mensen met een handicap en beantwoorden aan hun noden.
Persoonlijke assistentie
Artikel 19 verwijst ook expliciet naar het belang van persoonlijke assistentie om een zelfstandig en inclusief leven te kunnen leiden. Onafhankelijk Leven heeft meegestreden voor de invoering van persoonsvolgende financiering (PVF). Met zo’n persoonlijk budget kan je zelf je ondersteuning, zoals persoonlijke assistentie, kiezen en organiseren. PVF is een belangrijk instrument om volwaardig te kunnen participeren aan het dagelijkse leven.
Het beleidsteam van Onafhankelijk Leven tracht beleidsmakers ervan te overtuigen om het PVF-systeem waar nodig te hervormen zodat mensen met een handicap de controle over hun eigen leven in handen houden. Wij vragen de overheid om te investeren in persoonlijke ondersteuning en maatschappelijke diensten en faciliteiten die een zelfstandig en inclusief leven mogelijk maken.
Geïnstitutionaliseerde woonvorm
Het tegenovergestelde van een zelfstandige en inclusieve woonvorm is een geïnstitutionaliseerde woonvorm. Dit is een woonplek waar er geen rekening gehouden wordt met jouw persoonlijke keuzes en autonomie. Er is sprake van institutionalisering als jouw woonplek één of meerdere van volgende kenmerken heeft:
- Je mag niet kiezen welke activiteiten je wil doen. Je wordt verplicht om mee te draaien in een bepaalde routines en structuren.
- Je wordt tegen je wil verplicht om je assistent te delen. Je mag niet kiezen door wie je ondersteund wordt.
- Je mag niet kiezen met wie je samenwoont.
- Beslissingen over jouw leven worden door anderen genomen.
- Je leeft er apart van de rest van de samenleving.
Institutionalisering heeft dus niet zozeer te maken met het gebouw waar je woont of het aantal mensen waar je mee samenwoont. Zowel in een grote voorziening, als in een kleinschalig woonproject of thuis kunnen jouw keuzevrijheid en beslissingsrecht beknot worden. In eender welke woonplek kan er sprake zijn van institutionalisering. Ook alleen wonen is niet noodzakelijk een garantie tegen isolatie of segregatie.
Volgens het VN-verdrag mag België geen nieuwe woonvormen creëren waar mensen met een handicap geïnstitutionaliseerd worden en ons land moet de instellingscultuur in bestaande woonplekken beëindigen. Dit proces noemt men de-institutionalisering. Onafhankelijk Leven roept de Belgische overheden op om hier snel werk van te maken zodat mensen met een handicap hun leven kunnen leiden zoals ze dat zelf graag willen.
Checklist om je te helpen bij je eigen woonplek
Heb je een handicap en zoek je een nieuwe woonplek, waar je volledig jezelf kan zijn? Dan helpt onze checklist wonen je vast op weg.
De checklist bestaat uit verschillende stellingen, die je doen nadenken over wat jij belangrijk vindt bij een eigen woonplek. Wanneer je de checklist hebt ingevuld, kies je er de stellingen uit die jij het belangrijkst vindt. Zo vind je jouw top vijf van eigenschappen voor jouw woonplek.