Voor sommige mensen met aandoeningen zoals ALS of cerebrale parese is praten een enorme uitdaging. Ze weten precies wat ze willen zeggen, maar de spieren werken niet mee. Dit kan leiden tot frustratie en sociaal isolement.
Maar wat als technologie de oplossing biedt? Innovaties zoals hersen-computerinterfaces (BCI) lijken sciencefiction, maar worden langzaam werkelijkheid. Kunnen we binnenkort communiceren met onze gedachten?
Luc, ambassadeur bij Onafhankelijk Leven en ondernemer in technologische toepassingen, ontmoette op Inspiraza ambassadeur Glenn, iemand met spraakmoeilijkheden. Luc dacht meteen: “Dat moet zo frustrerend zijn. Altijd maar je zin herhalen en toch niet begrepen worden.”
Toen Kenny, de assistent van Glenn, binnenkwam en meteen begreep wat Glenn vertelde, kreeg Luc een idee: “Er moet dus een vertaalalgoritme bestaan dat kan dienen om deze persoon beter te begrijpen. Zou artificiële intelligentie dat niet kunnen oplossen?”
Luc dacht aan een bestaande vertaalapp, maar hij besefte al snel dat dit niet zo eenvoudig zou zijn. Elke persoon met spraakmoeilijkheden heeft een unieke manier van spreken, wat betekent dat er enorme hoeveelheden data nodig zouden zijn. Het zou jaren kunnen duren om genoeg gegevens te verzamelen voor één persoon.
Luc zette zijn zoektocht naar een bruikbare oplossing verder… tot zijn aandacht op de REVA-beurs werd getrokken naar het startende bedrijf Mindspeaker BCI. Dit bedrijf baseerde zich op jarenlang onderzoek naar de werking van spraak. Ze gebruiken elektroden die signalen uit de hersenen oppikken via een uitwendige hersen-computerinterface. Kunstmatige intelligentie (AI) zorgt vervolgens voor de patroonherkenning.
Het grote voordeel? Geen jarenlange dataverzameling en geen invasieve hersenoperaties, zoals bij NeuraLink (van o.a. Elon Musk). Deze technologie vertaalt de hersenactiviteit direct naar spraak, en wordt via de luidspreker van de computer uitgesproken.
Luc dacht: "Misschien is dit wel de oplossing!”
"Dit is een geweldige oplossing voor mensen die niet vlot kunnen praten of moeilijk verstaanbaar zijn."
BCI werken als een vertaler tussen je hersenen en een computer. Elektroden registreren hersensignalen, waarna artificiële intelligentie (AI) deze analyseert en omzet in tekst of zelfs spraak. Je hoeft geen knop in te drukken of een ingewikkelde beweging te maken - je brein doet het werk.
Hersensignalen omzetten in spraak… Is dat niet een beetje eng? Mensen willen niet altijd dat anderen horen wat ze denken.
Gelukkig heeft de gebruiker controle. Arno van MindSpeaker BCI benadrukt: “Nee, deze technologie gaat je gedachten niet lezen. En ook niet alles wat je denkt, wordt uitgesproken. Ons systeem registreert hersenactiviteit en zet die om in een bewuste klik – net zoals een muisklik. Er is geen geforceerde klik zoals in vroegere, oudere systemen met bijvoorbeeld oogsturing waar het klikken moeilijk is. Wij geven de controle terug aan de gebruiker. Jij bepaalt wanneer je klikt.”
Luc legt verder uit: “Nadenken en spreken gebeurt in verschillende zones in de hersenen. De technologie pikt niet zomaar willekeurige gedachten op, maar detecteert de bewuste intentie om te spreken. Dat is een cruciaal onderscheid. Het is baanbrekend wat er mogelijk wordt.”
Toch is Luc ook realistisch over de beperkingen. Mensen die nooit hebben leren spreken kunnen op dit moment moeilijk geholpen worden door deze innovatie: “Voor hen is de intentie om te spreken er niet, het hersengebied dat taal verwerkt en dat nadenkt of redeneert, functioneert anders. Dat is voorlopig nog een uitdaging, maar technologie evolueert gelukkig altijd.”
Ondanks dat de technologie nog beperkingen heeft, is er wél al veel mogelijk. Zo zet de artificiële intelligentie niet alleen losse woorden om, maar helpt die ook bij het aanvullen van zinnen, zodat een vloeiend gesprek ontstaat. De AI leert patronen herkennen en kan ontbrekende woorden aanvullen, waardoor een natuurlijke conversatie ontstaat. En de computerstem? Die wordt aangepast aan de natuurlijke stem van de gebruiker.
Sofie, ambassadeur bij Onafhankelijk Leven en één van de testers, was verbaasd: "Tijdens een testsessie heb ik het al eens mogen uitproberen. De stem uit de tablet was écht de mijne. Dit is zonder twijfel een geweldige oplossing voor mensen die niet vlot kunnen praten of moeilijk verstaanbaar zijn."
Luc legt uit hoe dit technisch mogelijk is: “Sofie had een audiobestand mee, dat ter plaatse werd ingelezen. De AI gebruikte deze opname om haar stemkleur te klonen en natuurgetrouw na te bootsen. Toen we een willekeurige zin intypten, klonk de uitgesproken versie via de tablet precies als Sofies eigen stem.”
Hersensignalen interpreteren? Klinkt futuristisch! En dat was het ook – tot nu toe. Decennialang was deze technologie voorbehouden aan laboratoria, met zware apparatuur en kabels die uit een soort badmuts op je hoofd staken. Niet bepaald iets wat je in het dagelijks leven wilt dragen.
“De technologie zit ondertussen al zo ver dat wij een systeem ontwikkelen dat zo discreet is als oortjes waarmee je muziek luistert,” zegt Arno.
De vooruitgang is indrukwekkend en zou voor mensen met spraakmoeilijkheden een wereld van verschil kunnen betekenen. Ze zouden actief kunnen deelnemen aan gesprekken, hun mening kunnen geven en verhalen kunnen vertellen zonder omslachtige hulpmiddelen of externe assistentie.
Maar echte inclusie vereist meer dan technologische innovaties. De technologie moet ook beschikbaar, betaalbaar en toegankelijk zijn voor iedereen. Bovendien moet er een maatschappelijke verschuiving plaatsvinden waarin alternatieve vormen van communicatie als gelijkwaardig worden gezien.
We moeten de waarde erkennen van elke stem, ook als die zich op een andere manier uitdrukt dan via vloeiende spraak. Pas dan kunnen we een inclusieve toekomst creëren waarin iedereen gehoord wordt.
Deze technologie is dichterbij dan je denkt. Het bedrijf MindSpeaker BCI is op zoek naar testpersonen die willen bijdragen aan de volgende stappen in de ontwikkeling.
Wil jij deze baanbrekende technologie zelf ervaren? De volgende testsessie vindt plaats in Gent, in maart of begin april. De exacte datum en locatie worden nog bepaald.
Heb je interesse? Stuur alvast een e-mail naar communicatie@onafhankelijkleven.be. Dan houden we je op de hoogte.
