Rechten van mensen met een handicap: VN tikt België op de vingers

In 2009 beloofde België om het VN-verdrag over de rechten van mensen met een handicap na te leven. Het VN-Comité controleert of ons land deze belofte nakomt en genoeg doet voor een inclusieve samenleving. Na een lange evaluatie publiceerde het VN-comité in september 2024 nieuwe conclusies.

Enkele stappen vooruit

Het VN-Comité ziet enkele positieve veranderingen sinds de vorige evaluatie in 2014. Zo werd het recht op inclusie en redelijke aanpassingen opgenomen in onze Grondwet en werd er een Federaal Actieplan Handicap goedgekeurd. Ook de oprichting van de adviesraad NOOZO en Inter, het Vlaams expertisecentrum voor toegankelijkheid, zijn stappen in de goede richting.

Nog heel veel stappen te gaan

Toch is de zorgenlijst van het VN-Comité veel langer dan de lijst met positieve veranderingen. Hier zijn enkele van de belangrijkste punten en aanbevelingen van het VN-Comité:

• Ondersteuning in thuiscontext voor kinderen: Er is te weinig ondersteuning in de thuiscontext voor kinderen met een handicap. Veel kinderen komen daardoor in gescheiden omgevingen terecht. De overheid moet meer investeren in inclusieve ondersteuning voor deze kinderen en hun gezinnen. Ouders van een kind met een handicap en mantelzorgers moeten beter geholpen worden.

• Inclusief onderwijs: België heeft het hoogste aantal leerlingen in buitengewoon onderwijs in de Europese Unie. Het VN-Comité wil dat de overheid werkt aan één inclusief onderwijssysteem, met een duidelijke tijdslijn en voldoende budget.

• Zelfstandig en inclusief wonen: België moet dringend werk maken van een strategie om te de-institutionaliseren. Er moeten veel meer aangepaste en inclusieve woonvormen gecreëerd worden zodat mensen met een handicap vrij kunnen kiezen waar en met wie ze wonen. Er moeten genoeg ondersteunende diensten zijn, zodat alle mensen met een handicap, ook die met een verstandelijke of psychosociale handicap, hun recht op een zelfstanding en inclusief leven kunnen waarmaken.

• Persoonlijke assistentie: Er is meer budget nodig voor persoonlijke assistentie, zodat mensen met een handicap zelfstandig en inclusief kunnen leven. De lange wachtlijsten moeten worden aangepakt.

• Toegankelijkheid: België scoort slecht op de toegankelijkheid van openbare ruimtes en vervoer. Er moeten strengere toegankelijkheidsregels komen en die moeten ook nageleefd worden. Ook publieke informatie moet toegankelijker worden.

• Hervorming bewindvoering: Beslissingen over het leven van mensen met een handicap moeten altijd hun eigen wil en voorkeuren respecteren. Ons land moet ondersteuning bieden voor besluitvorming die gericht is op de persoon.

• Internering: In België kunnen mensen op basis van hun handicap van hun vrijheid worden beroofd. Mensen met een verstandelijke of psychische handicap worden vaak als ontoerekeningsvatbaar verklaard voor hun daden en voor onbepaalde tijd geïnterneerd zonder de juiste begeleiding. De VN-experts eisen daarvan een grondige herziening.

Dit is slechts een deel van alle kritiek. Het volledige evaluatierapport is 19 pagina's lang en gaat ook in op thema’s zoals werk, gezondheid, stemrecht, de nood aan bewustmaking en geweld tegen vrouwen met een handicap.

Nood aan een inclusieplan

De Belgische regeringen hebben in 2022 een interfederale strategie gelanceerd om het VN-verdrag uit te voeren. Het VN-Comité vindt dit positief, maar er is nog te weinig samenwerking tussen de federale, regionale en lokale beleidsniveaus.

Onafhankelijk Leven roept de nieuwe regeringen op om de aanbevelingen van het VN-Comité te gebruiken voor een duidelijk plan. Dit plan moet zorgen voor een inclusieve samenleving waarin de rechten van mensen met een handicap worden gerespecteerd. Een goed inclusieplan heeft sterke samenwerking tussen alle beleidsniveaus en beleidsdomeinen nodig, een heldere tijdslijn en voldoende budget.