In september 2017 trokken Koen, Wendelien, Sebastian, Johan en Sonia voor Onafhankelijk Leven vzw naar Zweden. Al meer dan 20 jaar geleden zette de Zweedse politiek in op persoonlijke assistentie om mensen met een beperking de regie over hun eigen leven te geven. Maar hoe is de situatie daar nu? En welke lessen kunnen we hieruit trekken voor de situatie in Vlaanderen? In dit eerste artikel van een driedelige reeks lees je hoe het systeem van persoonlijke assistentie in Zweden toch weer onder druk komt te staan.
Het Walhalla?
Zweden: het Walhalla voor mensen met een beperking die de regie in eigen handen willen nemen. Of toch niet? Wij trokken alvast voor jullie op onderzoek uit en kwamen terug met een aantal opmerkelijke conclusies.
De voorbije jaren ontstond in Zweden een groeiend draagvlak tegen mensen met een beperking omdat ze teveel kosten aan de samenleving. Daarnaast zweepte de media de bevolking ook op met al dan niet terechte verhalen rond misbruik van persoonlijke assistentie. Bovendien worden vele Zweden met een beperking ondersteund met gemeentelijke budgetten die dan elders niet kunnen worden ingezet. Het gevolg als je al deze elementen optelt? Het systeem van persoonlijke assistentie kwam onder druk te staan.
Persoonlijke assistentie blijft een recht maar...
Persoonlijke assistentie blijft een recht in Zweden maar het groeiend ongenoegen bij een deel van de Zweedse bevolking vormde echter de ideale voedingsbodem om dit recht anders te gaan interpreteren. Zo begonnen ambtenaren en rechters onder het goedkeurend, maar zwijgende oog van politici de letter van de wet anders te lezen. Terwijl persoonlijke assistentie in 1992 werd geïnterpreteerd als een noodzaak voor levenskwaliteit in de breedste zin van het woord, wordt vandaag "persoonlijke" assistentie beschouwd als de engste vorm van het woord "persoonlijk.” Tijdens de inschalingen, die sinds enige tijd om de twee jaar opnieuw dienen te gebeuren, verliezen mensen meer en meer uren door deze strikte interpretatie. Hierdoor worden ze gepusht in de richting van ‘group homes’, die mini-instellingen zijn.
Voorlopig tij gekeerd
Gelukkig kregen we kort na ons bezoek het positieve nieuws uit Zweden dat de gebruikersorganisaties (voorlopig) het tij konden keren en de samenleving weer konden overtuigen hoe essentieel persoonlijke assistentie is. Zowel de tweejaarlijkse herinschaling als de strikte interpretatie van het woord “persoonlijk” worden teruggeschroefd. Toch blijven er nog veel pijnpunten die verder moeten worden uitgeklaard.
Wat met Vlaanderen?
Ons bezoek aan Zweden bracht ons veel inzichten. Niet in het minst dat persoonlijke assistentie nooit als vanzelfsprekend mag worden ervaren. Wat voor ons een evidentie is, is dat daarom niet voor de samenleving. Vroeg of laat wordt het systeem door sommigen in vraag gesteld. Daarop moeten we anticiperen. Als we willen dat de samenleving het belang van persoonlijke assistentie voor ons blijft erkennen, dan moeten we dit ook dagdagelijks tonen door volop te participeren in deze samenleving.
Niet indutten
In Zweden waren vooral de mensen met een fysieke handicap ingedut. Ze waren vergeten hoe instellingen eruit zien of dat ze überhaupt hebben bestaan. Zweden met een beperking zijn dan wel actief in de gemeenschap, maar niet rond hun eigen rechten. Ze hebben hun activistische cultuur verloren en zijn grotendeels vergeten zich verder te organiseren. Dat mag in Vlaanderen niet gebeuren. Vandaar het grote belang dat Onafhankelijk Leven vzw naast een bijstandsorganisatie ook een sociale beweging blijft die continu de vinger aan de pols houdt bij de overheid. Dit is óns engagement voor 2018. Onze boodschap aan jullie: laat jullie zien en horen in 2018.
We wensen jullie alvast een ACTIEF 2018!
