De persoonsvolgende financiering werd op 1 januari 2017 ingevoerd voor volwassenen met een beperking. Dat is bijna 3 jaar nadat daarover een algemene wet – “het PVF decreet”- is goedgekeurd in het Vlaamse parlement. We zijn nu 1 jaar verder. Hoever staan we? Wat zijn de grootste problemen? Was het een goede beslissing? Voor welke uitdagingen staan we? Daarom 3 artikels op een rij. Zoals wij het zien, als bijstandsorganisatie.
Tot slot: is PVF een goed nieuws show waard? Ja en neen. Dat vraagt om uitleg natuurlijk. Laat ons even kijken naar waarom het allemaal begonnen is.
Blijven hulp vragen is een moeilijk ding
Uitgangspunt is dat we allemaal, ook mensen met een handicap, streven naar de hoogst mogelijke kwaliteit van leven én volwaardig burgerschap. Dat betekent dat we mensen zo weinig als mogelijk afzonderen omwille van hun handicap, maar hen ten volle een plaats geven in de samenleving.
De zorg en ondersteuning die mensen nodig hebben, dient dan aan een aantal voorwaarden te voldoen. Ze moet uitgaan van wat mensen (en hun naasten) zelf willen. Mensen moeten zelf beslissingen kunnen nemen over hun zorg en ondersteuning. Die wordt best geboden zoveel als mogelijk binnen de eigen omgeving. Alle mogelijke hulp, ook die van vrienden en familie, wordt gemobiliseerd. Maar mensen mogen niet afhankelijk worden of blijven van hun goodwill. Iemand hulp (blijven) vragen is een moeilijk ding.
Contra’s
We geven toe, we hadden destijds (voor 2014…) zo ook ons twijfels: Is het niet riskant om het PAB op de helling te zetten, zeker gezien we daar jarenlang voor gestreden hebben? PVF is misschien wel OK, maar er is nog steeds geen sprake van een recht op een budget. Gaan we niet teveel druk leggen op die familie, vrienden en buren? Is “vermaatschappelijking van zorg” niet vooral een ander woord voor een overheid die haar verantwoordelijkheden afwijst? Zorggarantie, ja, maar is 300 euro per maand dan niet een slag in het water? Zullen mensen voldoende ondersteuning kunnen krijgen bij het maken van keuzes en beheer van hun budget? Is de aanvraagprocedure niet te complex en wordt het ondersteuningsplan een dwangbuis waar mensen niet meer uit raken?
Pro’s
Maar uiteindelijk kregen de pro’s de bovenhand. Het PVF decreet vertrekt echt vanuit de rechten van personen met een handicap, zoals die in het VN verdrag staan. Focus ligt op eigen regie en inclusie. Begrippen die hierbij een rol spelen zijn onder meer de institutionalisering, community care, empowerment, kracht- en contextgericht werken, vraagsturing en respijtzorg. Mensen met een handicap worden eindelijk ernstig genomen door het budget niet langer meer toe te kennen aan de voorziening, maar aan de persoon met een handicap zelf. Er werd komaf gemaakt met het oude zorgvormensysteem, die mensen verdeelden in “werkenden” en “niet werkenden”. Waar regelgeving verbood dat mensen met een handicap in bepaalde settings gingen samenwonen.
Er werd meer ruimte gegeven aan zorgaanbieders om zelf vorm te geven aan de wijze waarop zorg en assistentie wordt georganiseerd. De marktwerking wordt enkel toegelaten voor zorgaanbieders die individuele ondersteuning of assistentie aanbieden. Van grove commercialisering is alvast geen sprake.
Mensen kunnen zelf keuzes maken over de wijze waarop ze hun budget besteden. In cash of via een voucher. Bij vergunde of niet vergunde zorgaanbieders. Met een PVB kan meer dan met een PAB, bv overeenkomsten afsluiten met vergunde en niet vergunde zorgaanbieders. Ook mensen die beroep doen op een voorziening krijgen meer keuzemogelijkheden.
Transitie is lastig
Maar het is, zoals uit vorige artikels reeds bleek, niet allemaal rozengeur en maneschijn. De overgang van het oude systeem naar het nieuwe systeem is een Copernicaanse omwenteling. Sommige mensen voelen zich gegijzeld omdat als ze iéts aan hun overeenkomst veranderen, hun recht op zorgcontinuiteit kwijt zijn. De overgang moest ook gebeuren zonder extra budget, waardoor het budget van PAB’ers gewoon werd omgezet naar een PVB. En zorggebruikers van voorzieningen kregen het budget dat overeenkwam met hun zorggebruik in 2016. Niet echt wat we gedacht hadden: iedereen een budget op basis van zorgzwaarte en zorgnood. Dat is voor mensen die pas sedert april 2016 een PVB kregen, wél het geval.
PVF werkt
Dit systeem is in Europa ongezien. In geen enkel land is het systeem zo verregaand veranderd. Voor 2018 is een eerste algemene evaluatie gepland. We zullen dan zelf ook verbetervoorstellen doen. We houden daarvoor een knelpuntenlijst bij. We bevragen ook onze leden.
We zien ook dat de overheid ondertussen al heel wat wetenschappelijk onderzoek heeft besteld: over PVF en armoede, over het vrij besteedbaar bedrag, over de procedures “maatschappelijke noodzaak” en “noodsituatie”, over het basisondersteuningsbudget,…
We hadden die positieve ervaring met cashbudgetten al vanuit onze eigen geschiedenis met het PAB. Zelf kunnen beschikken over een budget is een hefboom voor meer inclusie. In de eigen leefomgeving, op school, op het werk, in de vrije tijd.
Een aantal budgethouders gaat nu actief op zoek naar alternatieven. Sommigen schrikken over hoe duur hun zorg is en vragen zich af of het anders kan. Mensen die verandering willen zijn niet langer meer afhankelijk van hun zorgaanbieder. Als ze willen verhuizen nemen ze hun budget mee. Keuzemogelijkheden nemen toe.
PVF werkt bij sommigen wel beter dan bij anderen. Ook dat is juist. Het helpt als je goed omringd wordt door familie en vrienden. Maar voor mensen die dit willen biedt een voucher wel een goede oplossing. De zorgaanbieder gaat er dan mee aan de slag op basis van een goede overeenkomst. Met een minimum aan administratieve lasten voor de budgethouder.
Door de overgangsperiode ging de aandacht onvermijdelijk naar nieuwe regels, procedures, brieven en contracten. De komende maanden komt er hopelijk tijd en ruimte vrij om meer aandacht te geven aan datgene waar alles om draait: het PVB gebruiken voor een zo goed mogelijke kwaliteit van leven.
